‘Vrouwencardioloog’ Angela Maas: “Oestrogeen beschermt tegen hartziekten, tot de menopauze”

Angela Maas is al vanaf 1991 bezig om haar medecardiologen bewust te maken van de verschillen in de signalen van een hartinfarct tussen mannen en vrouwen. Inmiddels is ze hoogleraar in de ‘vrouwencardiologie’ aan het Radboudumc.

Diffuus

Hoe komt het dat hartklachten bij vrouwen zo vaak niet worden herkend? Dat heeft een aantal oorzaken.

1. 1. De symptomen van een hartinfarct zijn bij vrouwen anders dan bij mannen. ‘Heftige pijn op de borst, uitstralend naar de armen’ is het typische verschijnsel bij mannen. Vrouwen hebben bij een hartaanval meer diffuse pijnklachten: pijn op de borst en in de bovenbuik, soms ook in de oksel, in de kaak en tussen de schouderbladen, en het gevoel ‘geen lucht’ te hebben. Ze voelen zich naar, zijn misselijk, moeten overgeven. Ook in het voorstadium - atherosclerose – hebben vrouwen meer ‘algemene’ klachten, zoals moeheid en opvliegers.
2. 2. De klachten ontstaan vaak op middelbare leeftijd, als een vrouw ook in de overgang kan zijn. Dokters zijn dan al gauw geneigd om de klachten als overgangsverschijnselen te bestempelen.
3. 3. Veel vrouwen komen slecht voor zichzelf op. Ze gaan niet snel naar de dokter en wijten de klachten zelf ook aan de overgang, ‘te veel hooi op de vork’ of een slechte dag.
4. 4. En als ze bij de cardioloog komen, dan is er met de standaarddiagnostiek (de kransvaten van binnen bekijken door een katheter) vaak niets te zien.

Kleine kransvaatjes

Hoe komt dat nou, dat verschil in symptomen? “Bij vrouwen is er in de meeste gevallen niet één belangrijke vernauwing in de grote kransvaten, maar zijn er vernauwingen op meerdere plaatsen en in de kleinste coronaire vaatjes”, verklaart Maas. “Je kunt deze vernauwingen ook niet behandelen door te dotteren, je moet ze medicamenteus behandelen.” 

Ook de vroege atherosclerotische veranderingen in de grotere kransvaten worden bij katheterisatie niet opgemerkt. “Vrouwen horen na het onderzoek dat ze ‘schone’ kransvaten hebben, maar een vrouw van veertig met stabiele klachten van pijn op de borst hééft geen schone kransvaten. Zij moet onderzocht worden met een CT-scan, of speciale drukmetingen ondergaan met een hartkatheterisatie door iemand met ervaring. Op een CT-scan kun je plaques in de wand van de grotere kransvaten zien. En dan moet je zowel de klachten als de risicofactoren aanpakken.” 

Door de tragere herkenning van hun hartklachten worden vrouwen pas laat behandeld. “Ondertussen is de ziekte voortgeschreden”, legt Maas uit. “Dus deze vrouwen hebben - door een verouderde aanpak - een veel ongezondere oude dag en een lagere kwaliteit van leven dan de mannen, die al bij de eerste signalen kunnen worden gedotterd.”

Oestrogeen – niet alleen voor de voortplanting

Wat zorgt nu voor de cardiologische verschillen tussen mannen en vrouwen? Vooral de beschermende werking van oestrogeen, legt Maas uit: “Bij het ontstaan van atherosclerose spelen ontstekingen een grote rol. Bij mannen onder de vijftig is er een grotere ontstekingsactiviteit dan bij vrouwen van die leeftijd, doordat oestrogeen op jonge leeftijd tegen ontstekingsactiviteit beschermt.” Ook zorgt oestrogeen bij jonge vrouwen voor een lagere cholesterolwaarde. Onder de vijftig komen hart- en herseninfarcten dan ook vooral voor bij mannen. Maar vanaf een jaar of 55 is het andersom. Dan wordt de ontstekingsactiviteit juist hoger bij vrouwen. Door dalende oestrogeenwaardes, maar ook doordat oudere bloedvaten gevoeliger worden voor ontsteking. “Oestrogeen beschermt de vaten dan sowieso niet meer, ook niet als je ze neemt via de anticonceptiepil of hormoonsuppletietherapie.” Dan gaan de bloeddruk en de cholesterolwaarde omhoog en krijgen vrouwen dus een hoger risico op ischemische hartziekten. Ook andere ontstekingsziekten ontstaan dan vaker, zoals reuma, schildklieraandoeningen en fibromyalgie.

Lees verder over de aanpak van hartproblemen bij vrouwen in UA4-2018