Eind juli verscheen de nieuwe NHG-Standaard Astma bij volwassenen. Wat gaat dat betekenen voor de uitgifte van astmamedicatie en voor de advisering in de apotheek?
Cynthia Hallensleben, een van de opstellers, legt het uit. “We moeten de ontsteking behandelen. Als je de ontsteking rustig houdt, heb je minder luchtwegverwijdende middelen nodig.”
“Een heel belangrijke verandering is dat we willen dat astmapatiënten minder kortwerkende luchtwegverwijdende middelen gebruiken”, vertelt Hallensleben. Zij werkt drie dagen per week als praktijkverpleegkundige bij een huisartspraktijk en twee dagen per week als onderzoeker aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Als praktijkverpleegkundige begeleidt ze veel volwassen astmapatiënten (kinderen met astma worden behandeld door de huisarts zelf of door een kinderarts) en als onderzoeker werkt ze aan diverse projecten, met name op het gebied van longziekten. Hallensleben is ook ervaringsdeskundige: ze heeft zelf een ernstige vorm van astma en weet dus waar ze het over heeft.
De kortwerkende luchtwegverwijdende middelen zoals salbutamol en terbutaline - ook wel SABA’s genoemd: short acting beta agonists - werden tot nu toe veel ‘zo nodig’ voorgeschreven bij milde vormen van astma. Maar ze blijken belangrijke nadelen te hebben.
“Patiënten ervaren snel verlichting, maar het middel doet niets aan de oorzaak van de klachten: de chronische ontsteking van de luchtwegen”, legt Hallensleben uit. “Door de klachtenverlichting gaan patiënten hun astma beschouwen als iets dat af en toe opspeelt, terwijl het een chronische aandoening is. Ze passen hun leefstijl te weinig aan en nemen te gemakkelijk een pufje. Met een kortwerkend luchtwegverwijdend middel plak je als het ware een pleister, maar je behandelt de wond niet.”
Omdat de ontsteking niet wordt behandeld, wordt de kans op een longaanval (exacerbatie) - met kans op ziekenhuisopname en zelfs overlijden - juist groter. “Daarnaast worden receptoren steeds minder gevoelig voor het middel”, vertelt Hallensleben. Een pufje heeft dan minder effect en je hebt meer nodig, met risico op bijwerkingen zoals hartkloppingen en tachycardie. “Je komt in een negatieve spiraal. Als je te weinig corticosteroïden gebruikt, heb je vaker een SABA nodig en dat maakt de kans op overgebruik reëel.”
Het streven is nu dat patiënten niet vaker dan twee keer per week een SABA gebruiken. Daarom worden corticosteroïden nu eerder ingezet dan voorheen: als een patiënt vaker dan tweemaal per week klachten heeft, wordt een inhalatiecorticosteroïd (ICS) voorgeschreven. Om patiënten ook direct verlichting te bieden, kunnen ze formoterol met een ICS in een combinatiepreparaat krijgen. Dat moet doorgaans tweemaal per dag worden gebruikt als onderhoudsbehandeling, en daarnaast zo nodig. “Bijvoorbeeld als je op bezoek gaat bij iemand met een huisdier waarvoor je allergisch bent.” Formoterol is een langwerkend luchtwegverwijdend middel (een LABA), maar het werkt ook snel en geeft dus verlichting. Bovendien is het beschikbaar als combinatiepreparaat met budenoside en met beclometason. Bij formoterol is de kans op overdosering ook kleiner dan bij de SABA’s. Met deze aanpassingen is het beleid in Nederland beter in overeenstemming met de internationale richtlijnen.
Het nieuwe voorschrijfbeleid wordt vooral toegepast bij nieuwe astmapatiënten. Patiënten die nu een SABA gebruiken, worden waarschijnlijk niet omgezet, denkt Hallensleben. Wel is het belangrijk om patiënten op te sporen die te veel SABA’s gebruiken. Daarbij kan de apotheek een signaalfunctie hebben.
Bekijk hier het stappenplan volgens de nieuwe NHG-Standaard Astma bij volwassenen
Lees verder in UA5-2020
UA is uitsluitend voor apotheekmedewerkers en is niet bedoeld voor consumenten